Mấy hôm trước mình có đọc được bài viết của anh Trần Kim Đông là “Làm Marketing cho Crypto có tạo nghiệp không?” – một câu hỏi rất gai góc và thời sự. Mình nghĩ là chúng ta ai cũng đã từng nghĩ đến vấn đề này dù ít dù nhiều. Nhưng thực sự chưa có cơ hội để đào sâu, tranh luận để hiểu một cách rõ ràng và đúng đắn. Nếu bỏ qua thì e rằng lại tiếp tục làm nghề trong một tâm thế hoang mang, mơ hồ. Vậy nên mình muốn chia sẻ quan điểm để anh em cùng hiểu hơn, định hướng rõ ràng hơn với nghề. Comment trực tiếp để thảo luận thì sợ không đủ ý nên mình xin phép viết một bài luôn. Hi vọng có thể thảo luận thêm với anh Đông và mọi người.
Bài viết của a Đông mình tóm gọn lại mấy ý chính sau, nếu em có hiểu nhầm gì thì anh Đông sửa giúp em ạ. Cụ thể:
1. Đa phần dự án Crypto không tạo ra giá trị, bánh vẽ và là zero-sum game.
2. Thế nên làm Marketing tốt cho các dự án Crypto là tạo nghiệp (?)
3. Tạo nghiệp hiểu chung đó là: “làm một việc có chủ đích gây hậu quả xấu đến người khác”
Đầu tiên là về Marketing. Sau một thời gian làm marketing mình đúc kết ra mấy điều cho bản thân khi làm nghề thế này. Đây là những quan điểm nguyên tắc mà mình tin tưởng khi làm nghề:
1. Marketing phải dựa trên sự thật
2. Marketing tốt là đạt được mục tiêu business qua việc cung cấp giá trị cho khách hàng từ việc tiêu dùng sản phẩm/dịch vụ
3. Trước khi làm bất cứ hoạt động marketing gì thì hãy nghĩ đến con người
Sự thật, giá trị và con người toàn là hot key word của marketing nhưng lại hot hơn trong thế giới Crypto. Vì Crypto là 1 ngành khá mới, nhạy cảm và chưa được luật pháp hay công chúng công nhận rõ ràng nên cùng thử refer sang một số ngành khác để chúng ta dễ dàng so sánh hơn về góc độ marketing:
1. NHỮNG SẢN PHẨM BÌNH THƯỜNG:
Lợi ích rõ ràng, ít hoặc không có tác hại gì. Đó có thể là chai nước mắm, món đồ dùng tiện ích đến hộp thuốc đông y. Rõ ràng các sản phẩm này suppose là phải tốt, cung cấp giá trị cho người tiêu dùng. Nhưng không, có những cá nhân đơn vị nhỏ lẻ, ăn xổi làm quảng cáo phóng đại lợi ích, tính năng của sản phẩm so với thực tế để lừa người mua, quảng cáo sản phẩm A nhưng gửi sản phẩm B… Và không chỉ các cá nhân nhỏ lẻ mà cả những tập đoàn doanh nghiệp lớn ví dụ như Masan. Từ những thông tin thiếu kiểm chứng, không rõ ràng Masan làm hoang mang người tiêu dùng rồi tung ra nước mắm không chứa arsen vừa tăng doanh thu đồng thời gây thiệt hại cho cả một ngành nước mắm truyền thống. Đó là nghiệp.
2. NHỮNG SẢN PHẨM ĐẶC THÙ:
Có lợi ích nhưng cũng có tác hại cho người dùng và cho xã hội. Ví dụ như rượu, bia và thuốc lá. Vì tác động xấu mà sản phẩm/dịch vụ đó có thể gây ra nên chúng được pháp luật kiểm soát chặt chẽ. Và để cho các ông marketing bớt làm bừa thì luật pháp Việt Nam quy định rất rõ về việc quảng cáo marketing cho các sản phẩm này. Ví dụ rượu trên 15 độ hay thuốc lá được phép kinh doanh nhưng không được phép quảng cáo. Trong trường hợp được phép truyền thông marketing phải đảm bảo có đầy đủ cảnh báo nguy hiểm cho người dùng. Trên bao bì thuốc lá ta thường thấy hình ảnh tuyên truyền kèm theo thông điệp hút thuốc lá có hại cho sức khoẻ là một ví dụ. Người hút thuốc lá nhận thức rõ về tác hại của thuốc lá và vẫn hút vì thích. Người uống rượu bia nhận thức rõ về nguy cơ của rượu bia vì vui. Vậy làm marketing cho các sản phẩm này có tạo nghiệp không?
3. ZERO-SUM GAME:
Anh Đông có đề cập Crypto là zero-sum game nên marketing cho nó có vẻ là xấu. Vậy thì mình thử nhìn vào những zero sum game thực sự đi: Gambling. Ở một số quốc gia gambling vẫn được công nhận, kể cả ở Việt Nam một số casino vẫn được phép hoạt động theo quy định của pháp luật. Vậy nó có xấu thật không? Nếu xấu tại sao pháp luật vẫn cho phép hoạt động nhưng quản lý chặt chẽ. Đúng là ở góc độ tiền người được người mất nó là zero-sum game. Nhưng nhìn rộng ra gambling còn mang lại giá trị giải trí cho người tham gia, mang lại doanh thu cho đơn vị tổ chức, đóng thuế cho nhà nước. Có những người sẵn sàng chấp nhận mất một khoản tiền hợp lý để được chơi vui trong casino hay bet cho đội bóng mình yêu thích. Nhưng cũng có những người sẵn sàng đốt cả gia sản cho một kèo tài xỉu. Đến đây thì là bài toán nhận thức, trình độ và bản lĩnh. Người tham gia cần hiểu rõ pros and cons cuộc chơi mình tham gia và cần chịu trách nhiệm cho hành động của mình.
DON’T CROSS THE LINE. ETHIC & MORAL
Trong bất cứ ngành nào cũng có những giới hạn (line) mà người làm marketing cần nhận thức để không vượt quá. Tuy nhiên cái line đấy nó rõ ràng ở ngành này nhưng mờ nhạt ở ngành khác. Ở ngành (1) thì nó khá rõ, luật pháp quy định đầy đủ, chuẩn mực xã hội vạch ra mọi người đều hiểu thế nào là đúng và thế nào là sai (ethic). Vậy nên làm đúng rất dễ chúng ta chỉ cần tuân thủ luật pháp, quy chuẩn xã hội. Tuy nhiên ở ngành (2) và (3) cái line nó mờ nhạt hơn có luật pháp quy định nhưng có thể chưa đầy đủ, chuẩn mực xã hội không rõ ràng. Vậy nên có những vùng xám khiến bạn không thấy nhìn rõ line để mà điều chình hành vi của mình, để không vượt quá nó. Trong trường hợp này Ethic không giải quyết được vấn đề không có đúng hay sai nữa thì chúng ta chỉ còn biết dựa vào moral (quy chuẩn đạo đức, nhân cách của chính mình) để quyết định. Moral thì mỗi người sẽ khác nhau dựa trên môi trường, giáo dục, gia đình, trải nghiệm. Đó là lúc bạn phải tự đưa ra quyết định của riêng mình và chịu trách nhiệm với quyết định đó.
Mọi người có thể xem một số video/phim dưới đây mình thấy rất hay để tham khảo thêm về chủ đề này nhé:
1. Bài giảng của Havard: Video What is right thing to do? 1 video mà mình rất thích mà Hieu Nguyen cũng có share trong comment bài post của anh Đông
2. Phim Thank you for smoking: Một bộ phim rất sát về chủ đề marketing cho những sản phẩm đặc thù
BLOCKCHAIN, CRYPTO
Cuối cùng, quay lại với ngành Blockchain và các dự án Crypto. Cũng như bong bóng dot-com những năm 2000 mình nghĩ rằng chúng ta đang ở trong một giai đoạn bong bóng Blockchain với nhiều điểm tương đồng:
-
Dòng tiền ồ ạt đầu tư vào các dự án sử dụng 1 công nghệ tiềm năng: blockchain vs internet
-
Nhà đầu tư định giá quá cao, thiếu thực tế về các sản phẩm/dự án
-
Dự án/công ty và sản phẩm mới xuất hiện ồ ạt liên tục
-
Đa phần dự án chưa có business model rõ ràng hay bền vững về doanh thu, lợi nhuận
Vậy thì liệu tương lai của Blockchain có giống như Dot-com trong quá khứ? Phần lớn các công ty sẽ chết và chỉ một số nhỏ sống sót để trở nên thành công. Thực tế là xu hướng này đang diễn ra, các dự án với business model kém chết liên tục và ở tốc độ rất nhanh. Nhà đầu tư sẽ cẩn trọng hơn trong việc lựa chọn dự án, giá trị dần được nhìn nhận đúng hơn. Nhưng bên cạnh đó là những dự án mới với những model mới vẫn luôn được cổ vũ, ủng hộ để thử nghiệm. Đây như 1 cuộc thử nghiệm quy mô lớn để tìm ra những business model win ứng dụng blockchain. Chúng ta phải sẵn sàng chấp nhận là dự án của mình có thể sẽ fail với tỷ lệ rất cao và nếu may mắn với tỷ lệ rất thấp sẽ tồn tại và thành công.
INVESTOR HAY USER?
Trong ngành này chúng ta hay nhầm lẫn giữa investors và users. Hai nhóm này rất khác nhau và nên được phân biệt rõ ràng:
-
Users: là những người sử dụng sản phẩm, dịch vụ bởi vì họ nhận được giá trị từ việc sử dụng đó
-
Investor: là những người đầu tư vào dự án với mong muốn kiếm được lợi nhuận từ tiềm năng về thành công của dự án
Đa phần các dự án hiện tại có quá nhiều investors và quá ít users kể cả dự án mình làm cũng vậy. Đó là thực trạng của ngành và là thử thách mà chúng ta cần giải quyết để chứng minh business model works. Nhiều dự án mô hình “to earn” chỉ tập trung vào ROI hấp dẫn và thu hút được rất nhiều users. Quan điểm cá nhân mình thì không xem đây là users mình nghĩ họ là investor thì đúng hơn. Những investors khi tham gia vào đầu tư vào token dự án liệu có hiểu rõ hết cuộc chơi này không, hiểu rõ tiềm năng dự án không và có sẵn sàng chấp nhận risk mất khoản đầu tư của mình không. Mình không chắc lắm. Vì thực sự sau một chương trình marketing aggressive với key message rõ ràng là The Parallel – tầm nhìn metaverse giải trí không giới hạn thì nhiều investor vẫn chỉ nghĩ đây là 1 dự án GameFi. 
CUỐI CÙNG CHỐT LẠI
Cá nhân mình vẫn có niềm tin rằng sự ưu việt của công nghệ blockchain chắc chắn sẽ tạo ra giá trị cho xã hội. Nhưng ở giữa một thời kỳ nhá nhem và quá độ như thế này, hi vọng chúng ta sẽ làm nghề một cách chuyên nghiệp, đạo đức. Sẽ có nhiều thời điểm phải chọn giữa đúng và dễ dàng hi vọng ta luôn chọn đúng. Và đôi khi, không cần làm gì quá cao siêu, chỉ cần ngăn chặn cái xấu cũng đã là một việc tốt rồi. Let’s up our game!
Peace out!
Author: Dau Ngoc Huy – Crypto marketing thực chiến
