Hiểu về Crypto cơ bản trong 5 phút (Phần 2)

Lan và Điệp là đôi bạn thân. Một hôm, Lan mượn Điệp 500k để săn sale Shopee. Một tháng trôi qua, Điệp không thấy sự tự giác từ Lan nên nhắn tin đòi, nhưng Lan lại bảo rằng Lan không nhớ là đã từng mượn tiền Điệp?! Vậy thì có cơ chế (mechanism) nào có thể giúp họ giải quyết mâu thuẫn và đồng thuận (consensus) lại với nhau không?

Đó là vấn đề của họ. Còn ở bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu cách một mạng lười blockchain đồng thuận để chọn ra block mới để thêm vào chain nhé.

Đây là Consensus Mechanism đầu tiên và phổ biến nhất hiện tại trong công nghệ Blockchain. PoW hiện đang được sử dụng cho Bitcoin và Etherium.

Tưởng tượng PoW như một cuộc đua bứt tốc. Ai về đích trước thì sẽ trước thì sẽ được kiểm định kết quả xem có cheat hoặc sai phạm gì không. Nếu đúng và nhanh nhất, thì kết quả sẽ được ghi nhận và người đó sẽ có phần thưởng.
Trong thế giới blockchain, mỗi block sẽ có một con số đặc biệt (gọi là nonce). Để giành được cơ hội thêm block mới vào chain, miners phải sử dụng máy tính của mình để đoán được con số nonce chính xác và sớm nhất. Điều này đòi hỏi máy tính rất mạnh và tiêu tốn nhiều năng lượng. Để khích lệ miners tham gia cuộc đua này, thì miner nào win sẽ được rewards bằng coin. Với BTC thì miners còn được nhận thêm phí giao dịch vì rewards giảm dần và mining khó dần theo thời gian.

Mining là một công đoạn rất hao điện năng. Theo Digiconomist ước tính, BTH và ETH tiêu hao điện năng cao hơn cả một quốc gia như Italy, Ả rập, hay Mexico. (Mining cũng khiến phần cứng chơi game như GPUs bị đẩy giá lên trời, gamers không thích điều này ).

Chính vì điều này mà làn sóng phản đối mô hình ngày ngày càng nhiều. Etherium sắp tới cũng sẽ chuyển từ PoW sang Proof-of-Stake, một mô hình không đòi hỏi tính toán nặng như PoW.

Nếu PoS mang tính cạnh tranh thì PoS lại mang tính teamwork hơn nhiều. Như tên gọi, stake trong Proof-of-stake tức là để trở thành được quyền kiểm định giao dịch, bạn cần cọc (stake) một số lượng coin nhất định. Bạn stake càng nhiều thì cơ hội bạn được chọn để validate blocks càng cao. Để thêm một block mới vào chain, thì hệ thống sẽ chọn ngẫu nhiêu một số lượng validators để cùng validate cái block đó. Để đảm bảo sự trung thực, một khi validator gian lận thì họ sẽ mất hết phần cọc (stake).

Quy trình PoS này sẽ khác nhau tuỳ theo từng trường hợp cụ thể. Ở hệ thống PoS của Etherium, để tham gia thì bạn cần stake ít nhất 32 ETH. Validators sẽ không mining blocks, mà chỉ là tạo blocks mới khi được chọn (ngẫu nhiên) bởi hệ thống. Nếu không được chọn, thì validators sẽ chứng thực (attest) xem block mới có chính xác không. Khi 2/3 trong số validators được chọn đồng ý chức thực, thì block sẽ được “finalized” và thêm vào chain. Validators được thưởng cả khi họ thêm hay chỉ attest block mới.

Quy trình này không đòi hỏi giải toán phức tạp, vậy thì có mối nguy gì về bảo mật không? Câu trả lời sẽ nằm ở phần Bảo mật nhé.

Về mặt đầu tư ban đầu, thì PoS không cần đầu tư mạnh về phần cứng máy tính cũng như hiểu biết nhiều về kỹ thuật máy tính. Tuy nhiên, PoS cần bạn stake một khoản tiền ban đầu. Với ETH là 32 ETH, một con số không nhỏ. Nhưng, bạn vẫn có thể tham gia staking pools, kiểu như góp vốn chung.

Với việc loại bỏ cách thức chạy đua giải toán đố mật mã, thì PoS cũng tiêu thụ lượng điện năng ít hơn nhiều so với PoW (chưa nói đến số lượng rác thải công nghệ rất lớn từ PoW). Điều này giúp giảm thiểu các ảnh hưởng xấu tới môi trường so với PoW.

Về khả năng mở rộng (scaling), thì ở hệ thống PoS sắp tới của ETH cũng hứa hẹn khả năng xử lý 100,000 giao dịch / giây thay vì chỉ 15 gd / giây như hiện tại. Việc cải thiện tốc độ này sẽ mở rộng cho nhiều dự án và ứng dụng chạy trên nền tảng Etherium này.

Về mặt chống tập trung hoá (decentralization), thì thật khó để phân định thắng bại. Nếu ở PoS, quyền lực sẽ tập trung trong cá nhân / hội nhóm nào sở hữu nhiều sức mạnh tính toán. Thì ở PoW, thì bạn stake càng nhiều thì bạn sẽ có nhiều quyền lực hơn. Tuy nhiên, theo Vitalik Buterin, người sáng lập Etherium, thì PoS sẽ bảo mật hơn vì cơ chế huỷ stake của những validator gian lận.

Một điều nữa thì PoW là hệ thống có tuổi đời lâu hơn và được kiểm nghiệm qua năm tháng. Còn PoS thì vẫn đang trong giai đoạn sơ khởi, cần kiểm nghiệm nhiều hơn nữa.

51% Attack là khi một cá nhân / tập thể nào đó nắm giữ hơn một nửa sức mạnh tính toán trong cơ chế PoW hay stake trong PoS, sử dụng quyền lực của mình để thao túng hệ thống. Những attacker này có thể ngăn chặn sự xác nhận của các giao dịch mới, reverse các giao dịch cũ, và double-spend lượng tiền của họ.

BTH và ETH rất khó bị tấn công kiểu này vì mạng lưới mining đã phát triển rất mạnh, để một cá nhân hay tập thể nào nắm được hơn 50% sức mạnh tính toán của hai hệ thống này là rất khó. VD như để tấn công 51% trên bitcoin thì bạn cần khoảng 10,000 máy minings tân tiến nhất, kèm theo đó là lượng tiêu thụ điện khổng lồ, chưa kể các chi phí phụ khác.

Tuy nhiên, với những crypto nhỏ hơn thì lại là một câu chuyện khác. Vào tháng 5 năm 2018, Bitcoin Cold, crypto lớn thứ 26 vào thời điểm đó, đã dính chưởng 51% attack. Kẻ tấn công đã thành công trong việc double-spend trong vài ngày, đánh cắp số lượng coin tương đương 18 triệu USD.

Cảm ơn các bạn đã ghé thăm và đọc bài viết của mình. Như mọi lần, mình luôn khuyến khích mọi người tìm đến bài viết gốc mà mình đã tham khảo để có cái nhìn toàn diện hơn về chủ đề được viết. Dù sao đây cũng chỉ là bài viết thông qua cách nhìn và hiểu của mình, nó sẽ ít nhiều mang tính chủ quan. Links đến các bài viết gốc sẽ ở phần comments các bạn nhé.

Ở bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu về Wallet và cách hoạt động cũng như bảo mật của nó.

Author: Nguyễn Luka – Crypto marketing thực chiến