ĐÔI LỜI
Bài viết này hướng đến đối tượng chưa nắm được các khái niệm cơ bản trong crypto nói riêng, hay blockchain nói chung. Dù bạn làm Marketing, CS hay Dev thì việc nắm các khái niệm cơ bản này là cực kì quan trọng khi giao tiếp giữa các role khác nhau.
LỊCH SỬ
Trước blockchain, để giao dịch tiền hoặc vật phẩm có giá trị, thì chúng ta luôn cần một trung gian như ngân hàng hoặc chính quyền để đảm bảo cho giao dịch đó. Trung gian này có trách nhiệm xác thực và ghi chép lại giao dịch.
Trong thế giới công nghệ, trung gian lại càng quan trọng hơn. Vì tài sản số (digital assets) rất dễ copy, nó tạo ra lỗ hổng gọi là double-spending (kiểu như bạn chỉ cần copy số tiền của bạn ra và sử dụng không giới hạn).
Nhưng, trung gian thường tốn kém và mất thời gian. Vậy có cách nào giao dịch ngang hàng (peer to peer / p2p) mà không cần trung gian nhưng vẫn an toàn, nhanh, và chi phí thấp không? Đó chính là lý do mà Blockchain ra đời.
BITCOIN VS BLOCKCHAIN VS CRYPTO(CURRENCY)
Blockchain với Bitcoin thì như là Internet với Email. Blockchain là công nghệ tạo ra rất nhiều ứng dụng, và tiền tệ là một trong số nhiều ứng dụng đó – Sally Davies
Đoạn này mình xin viết khác với bài viết gốc một xíu.
Đầu tiên, crypto (hay coin / cryptocurrency / tiền tệ mã hoá) là loại tiền số được tạo ra từ blockchain. Và bitcoin là một trong số đó.
Thế nên, mình có thể hiểu là: Blockchain với crypto(currency) như là Internet với Email. Còn crypto với bitcoin như là Email với GMail.
Nói cách khác, tiền mã hoá (crypto) được tạo ra từ Blockchain, và bitcoin là một trong số những cryptocurrency đó.
CÁCH THỨC HOẠT ĐỘNG
TỔNG QUAN
VÍ DỤ
Tưởng tượng bạn đi du lịch 3 ngày với một nhóm bạn 5 người. Trong nhóm có Lan để quên ví ở nhà nên phải mượn bạn 100k để mua quà cho ghệ. Tính Lan hay quên nên bạn bạn bắt Lan phải note lại giao dịch này. Bạn vẫn không tin Lan lắm nên bạn bắt mỗi người trong nhóm phải ghi lại mọi giao dịch, không chỉ mỗi giữa bạn và Lan mà là cả nhóm.
Cuối mỗi ngày, cả nhóm tụ lại và kiểm tra xem note của các thành viên có chính xác không. Vì Lan hay quên nên viết thiếu một số 0, từ 100k thành 10k 😈. Tuy nhiên, vì 4 người còn lại đều ghi nhận là 100k, nên Lan không thoát được và phải ghi lại cho đúng là 100k. Các giao dịch còn lại cũng được kiểm tra lại tương tự thế.
Ở ví dụ trên, nhóm 5 người này tạo thành 1 blockchain network. Các giao dịch mỗi ngày tạo thành 1 block các giao dịch. Sau 1 khoảng thời gian (ở ví dụ này là cuỗi mỗi ngày), network này sẽ xác nhận các block chính xác, và bãi bỏ các block sai. Các block chính xác này sẽ được nối vào (chain) vào sổ tổng. Điều này đảm bảo tính đúng đắn cho mỗi giao dịch. Thao tác chain các block này là lý do tại sao hệ thống này có tên là blockchain.
ĐỊNH NGHĨA
Blockchain là một dạng sổ cái (kế toán) được phân tán trong một network. Sổ này được sao chép, xác thực qua internet. Và, bất cứ ai trong network cũng có thể xem được sổ. Điều này tạo nên tính minh bạch cho blockchain. Tuy nhiên, có một số blockchain riêng tư (private) sẽ giới hạn quyền truy cập.
GIAO DỊCH
Khi một giao dịch được thực hiện, nó sẽ được gom vào một block cùng với các giao dịch khác trong 10 phút gần nhất trên network đó. Block này được bảo mật bằng mã hoá và sẽ trải qua quá trình xác thực bởi các Miners, một quá trình đòi hỏi hệ thống tính toán rất mạnh. Miners nào xác nhận xong đầu tiên sẽ nhận được phần tưởng (Vd như Bitcoin thì sẽ đc nhận BTC). Sau khi 1 block được xác nhận, nó sẽ được đóng dấu thời gian (timestamped) và thêm vào sổ tổng theo thứ tự thời gian. Block mới cũng được liên kết với block cũ, tạo thành 1 chuỗi hiển thị tất cả giao dịch trong lịch sử một blockchain.
TÍNH BẢO MẬT
Tính phân tán, mở và sử dụng mã hoá của blockchain có thể đảm bảo cho mọi người tin tưởng lẫn nhau khi thực hiện giao dịch ngang hàng (p2p) mà ko cần đến trung gian. Khi một ai đó muốn khai khống giao dịch trên blockchain, họ phải trải qua sự xác thực của cả network (như Lan trong vi dụ trên).
Vì block mới chứa thông tin của block cũ, nên để hack được 1 block thì phải hack tất cả các block trước đó, cũng như tất cả các bản sao của sổ tổng trên network. Với công nghệ hiện tại, thì điều này dường như không thể.
ỨNG DỤNG
Blockchain tạo ra một nền kinh tế mà ở đó sự tin tưởng (trust) được tạo ra từ mã hoá và thuật toán, thay vì trung gian như truyền thống. Ngoaì tiền tệ, blockchain còn dược ứng dụng trong việc bỏ phiếu điện tử, smart contracts, nội dung số. Tuy nhiên, đây chưa phải là tất cả ứng dụng của blockchain. Những nền tảng và ứng dụng thú vị nhất của blockchain vẫn chưa được khai phá.
TO BE CONTINUED…
Bài viết được tham khảo từ 1 bài viết bằng tiếng Anh trên Medium (tác giả: Collin Thompson). Mình khuyến khích các bạn đọc luôn bài viết đó vì nó đầy đủ và chi tiết hơn.
Mình ít khi dịch / viết bài nên nếu có sai gì thì mong mọi người để lại comment để mình tham khảo / sửa lại cho đúng.
Cảm ơn các bạn đã đọc bài của mình 😀
Ở bài viết tiếp theo, mình sẽ viết về các khái niệm khác như Nodes, Miners, Consensus, Token.
Author: Nguyễn Luka – Crypto marketing thực chiến
