Đã từ rất lâu rồi, chính xác thì từ lúc Ethereum xuất hiện thì thuật ngữ LAYER nó đã tồn tại, với ý nghĩa “Một cái gì đó mới phát triển dựa trên một nền tảng gốc”. Như 1 quy luật phát triển tự nhiên, càng ngày sẽ có càng nhiều layer được tạo ra và đây hoàn toàn là điều tốt cho thế giới crypto. Tuy nhiên, cái đáng nói là đã bắt đầu xuất hiện các khái niệm bị đánh tráo giữa các dev, để rồi dẫn đến các lập luận méo mó như: “Arbitrum – Layer 2 đầu tiên có tham vọng soán ngôi Layer 1 tạo ra nó” (?) Để rồi cái kết xém bị Ethereum đào thải và sống vật vờ đến bây giờ.
Vậy chính xác các layer nó bao gồm những gì?
LAYER 0 – TẦNG TRỆT CỦA CHUNG CƯ CRYPTO
Đây là nơi tồn tại internet, phần cứng và kết nối cho phép các Layer 1 như Bitcoin chạy trơn tru. Layer 0 cho phép:
– Cho phép các blockchains tương tác với nhau: Ví dụ Cronos nhờ vào L0 để tạo ra một hệ sinh thái gồm các blockchain có thể tương tác nhờ vào ‘Tendermint IBC’ (Giao thức truyền thông tin liên chuỗi). Đối với các dev thì điều này có ý nghĩa rất lớn. Nếu Dapp có thể hoạt động trên một chain, thì nó có thể hoạt động tự động trên các chain khác miễn là được build cùng layer 0. Không cần đầu tư thêm thời gian và nguồn lực để xây dựng cùng một ứng dụng trên chuỗi khác.
– Giao dịch nhanh hơn và rẻ hơn: Quay lại ví dụ Cronos. IBC có thể đạt được sự đồng thuận PoS trên nhiều blockchain dẫn đến thời gian hoàn thiện diễn ra gần như ngay lập tức
– L0 là Cơ sở hạ tầng dành cho nhà phát triển: Các dev không cần phải lo nghiên cứu lại từ đầu để xây dựng các blockchain của họ. Nhiều tính năng được xây dựng sẵn trên L0 và chỉ cần copy paste là xong.
LAYER 1 – CÁC BLOCKCHAIN
L1 chính là các blockchain (Bitcoin và Ethereum) xử lý và hoàn thiện các giao dịch trên blockchain của riêng chúng. Đây là nơi diễn ra những thứ như sự đồng thuận (PoW, PoS) và tất cả các chi tiết kỹ thuật như thời gian khối và giải quyết tranh chấp.
Ba khía cạnh quan trọng nhất của blockchain và cũng chính là 3 vấn đề nan giải: đó là tính phân quyền (chân), bảo mật (thiện) và khả năng mở rộng (mĩ). Vẫn chưa có blockchain nào hội tụ đủ chân-thiện-mĩ cho tới lúc này.
LAYER 2 – CÁC GIAO THỨC CÂN ĐO ĐONG ĐẾM VÀ TỐI ƯU CHO LAYER 1
L2 là các tích hợp của bên thứ ba được sử dụng kết hợp với các L1 để tăng khả năng mở rộng và giao dịch mỗi giây (thông lượng hệ thống). Nó mang tính chất bổ trợ đắc lực và quyết định thành bại của Layer 1, nhưng không có chuyện Layer 2 trở thành Layer 1 để “soán ngôi” hay đại loại vậy.
Khi bạn nghe thấy các project có zero-knowledge rollups (zk rollups), side-chain hoặc bất kỳ điều gì liên quan đến việc tăng tốc thông lượng giao dịch, thì 90% nó có thể là L2.
LAYER 3 – CÁC ỨNG DỤNG THỰC TIỄN HAY DAPP
L3 là ứng dụng, theo nghĩa đen luôn. Game, App Android, Phần mềm… tất tần tật đều thuộc về L3. Chính xác thì đây là các giao diện người dùng (UI) mà chúng ta với tư cách là người tiêu dùng thực sự tương tác. Và cũng như quy luật sinh ra, L3 nó là kết quả mang tính ứng dụng thực tiễn của L2.
Lời kết: Các dự án crypto bình thường chẳng ai lại “mess up” khái niệm này cả, nhưng đây lại là tiền đề xác định xem đâu là dự án “an toàn” để tìm hiểu tiếp. Theo ý kiến cá nhân thì khi đọc whitepaper mà dev định nghĩa “không đúng” thì chỉ có 2 trường hợp: Hoặc là hiểu dự án chưa tới nơi… hoặc là scam. Dù sao thì với những dự án như thế này… “Tôi không đầu tư”.
Author: Nhân NP – Cộng đồng metaverse
